Het begin van de wijk Thomashof wordt gemarkeerd door het verzetsmonument. Een beeldengroep die uitdrukt ‘onderdrukking, verzet en vrijheid’. Samen met 250 schoolkinderen is dit gemaakt door Ruth Vulto Gaube. Vanaf 2010 houdt het de herinnering levend aan wat in ons land gebeurde in de periode 1940-1945.
Ruth vertelt: “Als kunstenaar was dit voor mij een prachtig project. Ik maakte het ontwerp en koos voor de kalksteen, maar het bewerken van de rechthoekige blokken steen deed ik samen met leerlingen van de hoogste klassen van de drie Workumer basisscholen. Toen ik hen vertelde dat dit kalksteen 400 miljoen jaren geleden was ontstaan, zag ik hun fascinatie en ongeloof. Van dit oude materiaal gingen wij iets maken dat een herinnering zou zijn aan mensen en gebeurtenissen van zestig jaar geleden en het zou er over honderd jaar nog staan. De kinderen voelden goed aan dat zij deel van de geschiedenis werden. Niemand deed gekke dingen of hakte er maar gewoon op los.”
Ruth wilde doorgaan, maar ik was nieuwsgierig naar meer reacties van de kinderen. Ze zei: “Je zou er een boek over kunnen schrijven. Bijvoorbeeld, een meisje zei: ‘Als ik hier later als beppe langs loop, kan ik tegen mijn kleinkinderen zeggen dat ik hier ook aan heb meegewerkt.’ En iemand anders: ‘Als ik nu zie dat iemand gepest wordt, dan ga ik hem wel helpen’. Je hoort hierin wel dat de kinderen behoorlijk aan het denken waren gezet.”
“Je hebt gelijk, de kinderen pasten dat wat ze deden toe op de eigen situatie: pesten is onderdrukkend en daar moet je je tegen verzetten. Als ik je zo hoor en merk hoe betrokken je dit vertelt denk ik dat dit ‘samen ontdekkend werken’ bij jou hoort. Is dat zo?”
“Ja, als docent ben ik gericht op de ander. Naast het leren van technische vaardigheden en materiaalkennis vind ik het heel belangrijk dat er een proces op gang komt waarin de deelnemer daadwerkelijk contact maakt met het thema, het beeld en uiteindelijk met zichzelf. Pas door dit bewustzijnsproces kan het beeld een kunstwerk worden. Zo werk ik bij het Kunstencentrum Atrium in Sneek, bij de Kunstacademie in Leeuwarden en in mijn eigen atelier. Veel van de deelnemers komen ieder jaar terug. Zij weten dat het maken van een kunstwerk niet iets is dat je in een paar maanden kunt leren. Het heeft tijd en toewijding nodig.”
“Ruth, je zei dat je je van jongs af heel betrokken hebt gevoeld bij mens en maatschappij. Als ik je zo hoor vertellen dan is dat nog zo en dan bedoel ik met name jouw betrokkenheid bij de mensen.” “Ja, en ik ben blij dat ik aansluitend aan mijn academische studie vrije kunst/beeldhouwen, ook de opleiding ‘Kunst in sozialen Arbeitsfeldern’ heb gevolgd. Deze master-studie had als doel mensen in uitzonderlijke sociale of financiële omstandigheden door middel van kunst te leren creatief met hun situatie om te gaan. Hun situatie niet als een vaststaand gegeven te zien, maar verandering mogelijk te houden. Toen ik nog in Berlijn woonde kon ik op dat terrein dan ook meteen mijn inkomen verdienen.”
“Daar heb je het over iets, je ging van Berlijn naar Workum, dat was geen geringe overstap.”
“Nee, zeker niet. Ik woonde midden in West-Berlijn. Het was er bruisend en levendig, maar na de val van de muur veranderde dat. Het ‘arme Oosten’ botste met ‘het rijke Westen’, er ontstond een sfeer van onrust en agressie. Voor ons geen geschikte plek om een gezin te stichten. Op een fietstocht door Friesland kwamen wij in Workum terecht, hier voelden we ons thuis. Onze beide kinderen zijn hier geboren en hebben hier de basis van hun leven gekregen.”
“Ik heb nog een andere vraag en die gaat over die prachtige prospectus die je me zopas gaf. Daar staat op ‘Musica Tangibile’ – tastbare muziek, eerlijk gezegd begrijp ik niet helemaal wat je hiermee bedoelt. Het woord tastbaar hoort toch niet bij mijn oren?”
“Voor ik antwoord moet ik eerst noemen dat ik synestheet ben, dat betekent in mijn geval dat ik, als ik klanken of muziek hoor ook vormen waarneem. Bijvoorbeeld als ik een hoekig muziekritme hoor, zie ik daarbij een min of meer hoekige vorm. In mijn beeldend werk zoek ik naar de essentiële overeenkomsten van klank of vorm. Deze probeer ik te vertalen naar een beeld waardoor ze zichtbaar en tastbaar worden. Neem de foto die ik graag wil laten zien. Deze vier vormen verbeelden de vier stemmen van een zangkoor, van links naar rechts: sopraan, tenor, bas, alt. Dit zijn de vormen die ik waarneem bij het horen van deze stemmen, hun klankkleur, hun intensiteit en hun mogelijkheden.”
In de loop van het gesprek had Ruth gezegd dat ze om te werken een vreedzame omgeving nodig had. Nu ik begin te begrijpen wat ze bedoelt met ‘tastbare muziek’, wordt me duidelijk waarom ze de rust om zich heen, nodig heeft. In haar atelier, zittend bij de houtkachel, heb ik inderdaad ervaren hoe waardevol ‘vreedzaam’ is.